پراکندگی کردها در خراسان
کردهای خراسان
از ویکیپدیا، دانشنامهٔ آزاد
کل جمعیت
۱٬۷۰۰٬۰۰۰ هزار نفر(سال ۱۳۸۵ ش)
این منطقه در شمال خراسان در ایران قرار گرفته و ساکنان آن بیشتر اقوام کُرد است.این اقوام شامل حدود ۲۲ ایل یا قبیلهٔ مهم کُردی است.اکنون این منطقه با توجه به تقسیمات سیاسی ایران جزئی از استان خراسان رضوی و خراسان شمالی به حساب میآید.شهرهای اسفراین، بجنورد، شیروان، قوچان، درگز، چناران و باجگیران دارای اکثریت اقوام کرد و شهرهای مشهد و نیشابور دارای اقلیت کرد میباشند.
کُردهای خراسان بخشی از ایلهای کرد ایران یا کُرد زبان اند که پراکنش آنان در منطقه خراسان بزرگ است که این منطقه با نام منطقه کردنشین خراسان شناخته میشود. زبان مردم این منطقه کردی و کرمانجی و دین آنان اسلام است.مهم ترین شاخهٔ کردهای خراسانی کرمانج است که به شکلی اشتباه این دو یکی پنداشته میشوند. فرهنگ ایلهای کرد خراسان با تفاوتهای جرئی همانند فرهنگ کردی مردم سرزمین کردستان است. ایلهای کرد خراسان مسلمان شیعه مذهب اند و گروههای نیز اهل سنت اند و جمعیت شان بیش از ۱٫۷۰۰٫۰۰۰ هزار نفر است . ادبیات شفاهی این مردم به علت نداشتن رسم الخط کرمانجی خراسان در معرض آسیب است.
پیشینه
مردم کردتبار منطقهٔ خراسان بنا به منابع تاریخی در زمان شاه عباس از منطقه غرب دریاچه اورمیه به این نواحی برای محافظت از مرزهای ایران کوچ داده شدند و بنا به روایتی دیگر شاه عباس آنان را به خاطر تضعیف سرکشی خانهای کرمانجی و استفاده از آنان در مقابله با حملات بیامان ازبکان به خراسان بزرگ کوچاند.[۱]
جغرافیا
استان خراسان شمالی ۸۱۱هزار نفر جمعیت دارد که حدود ۳۷درصد آنان را کردها و کرمانجها دربرمیگیرند.حدودا ۲۲ قبیله مهم و ۱۲۲ گروه از این قومیت در خراسان ساکن اند . کرمانجها که شاخهای از قوم کرد هستند، از جمله اقوام کردی ساکن در استان خراسان شمالی است. یکی از عمده ویژگیهای قوم کرمانج خراسان شمالی که افراد این قوم را از دیگر اقوام ممتاز میکرده پوشش مردان و زنان این قوم بودهاست که اکنون تنها به عنوان زینت به کار برده میشود. تنها بعضا این پوشش اصیل کرمانجی در میان زنان عشایر، آن هم زنان مسنتر، دیده میشود و گاه نیز اهالی خطه خراسان شمالی در مجالس جشن و شادی اقدام به پوشیدن لباسهای کرمانجی میکنند.
بخشی از این کردها هم در خراسان رضوی قرار گرفته اند.
- ایل عمارلو
- عمارلو در نیشابور
- ایل زعفرانلو در نیشابور، قوچان، درگز، و مشهد ساکن هستند.
- ملکشاهی و ایل شوهان در کاشمر
- ایل زنگنه در خراسان شمالی
مراکز
طوایف زعفرانلو، ارامانلو، سعدانلو، کیوانلو، عمارلو، شادلو، بچاوند، باوه نور در قوچان که همگی از ایل بزرگ حسنلو هستند. شیخ امیرانلو، سووانلو، پیچپرانلو، شاملو، بهادرانلو. توپکانلو، تیتکانلو، حمزه لو، رشوانلو، رودکانلو، زیدانلو
کاوانلو در رادکان، دوانلو در مزوج و بجنورد، عمارلو در نیشابور،
اردلان، شارلو، گوشانلو، ترسانلو، بادللو
شهرهای دیگر
ایزانلو در شیروان، شیخ امیرانلو، پالکانو در جیرستان، پهلوانلو در باجگیران، توپکانلو، تیتکانلو، حمزه لو، رشوانلو، رودکانلو، زیدانلو در قوچان و بجنورد و درگز، سیفکانلو در اوغار، کم کیلانلو در باجگیران، سپرسپرانلو در جیرستان، شهرانلو، دولت خانی و شیخکانلو در اوغار و چناران و قاسملو در اسفراین در درگز، طایفههای شیخوانلو، باچوانلو، قراچورلو، زیدانلو، مادانلو (بادانلو)، کیکانلو، پالکانلو، کیوانلو، زنگنه، تورانلو، دوله شانلو، ارتکانلو، بریوان لو، چگنی، صوفیانلو، بادلو، کپکانلو، گوشانلو، گیلانلو.
پوشاک
عکس از وبلاگ روستای زنگلانلوhttp://zeinekanlo8312.blogfa.com
پوشش زن کرمانج خراسان شاخصههای منحصر به فردی دارد که نوع پارچه، زینتها، نامها و پردازش رنگ از جمله این ویژگیها است. لباس زن کرمانج ترکیبی از کراس (،(kerasشیلوار، کله ( (kolleو نظامی است. بالاتنه که در اصطلاح کرمانجی «کراس» نامیده میشود و دامن که در اصطلاح کردی «پارچه» و «شیلوار» نامیده میشود، دو قسمت اصلی لباس کرمانجی هستند. بالاتنه لباس، «کراس» نامیده میشود که پیراهنی سادهاست و یقه خاصی ندارد. «کله» پوششی است از جنس پارچه مخمل که بر روی کراس پوشیده میشود. برای کله از پارچه مخمل با رنگهای تند و گرم مثل قرمز و سبز و بنفش استفاده میشود. این لباس با سکههای تزیینی که در اصطلاح کرمانجی «دراو» نامیده میشود با تعبیه حلقه بر روی سکه، تزیین میشود. سکههای متعدد بر روی کله، هنگام راه رفتن، صدایی موزون تولید میکند. به حاشیه یقه، جیبها و سر آستینهای کله، نوارهایی زیگزاگ با رنگهای تند، دوخته میشود. زن کرمانج برای پوشش سر از چارقد که امروز به روسری موسوم است و شالی مخصوص استفاده میکند، این سرپوشها حتی روی چهره زن به جز چشمان را میپوشاند.
منابع ↑ ک. توحدی، حرکت تاریخی کرد به خراسان، انتشارات توس و اسفند, ۱۳۶۶ و ۱۳۷۸