گلمکان

{گلمکان یا گلریز آبادی با ارتفاع 1403 متر از سطح دریا آبادی مرکزی نیم بلوک گلمکان منطقه مشهد خراسان است .در فاصله 30 مایلی (km27/48 )مشهد و 7 مایلی اردمه (km 26/11 ).

این جا از سه آبادی تشکیل شده است حاجی آباد با 150 خانه – قلعه یا قصر 150 خانه و پایین محله با 200 خانه و جمعا 500 خانه  . آب خوبی از آن جاری است . تدارکات در آن فراوان است .(همانطور که می بینید این جمله هدف نظامی آن ها را از تحقیقشان معلوم می کند .)

گلمکان بین اسجیل دولت آباد چناران و چشمه سبز است . این منطقه دارای آب و هوای خوب و زمین های حاصلخیز است .سکنه آن از دو طایفه تشکیل شده است : 1- فارس ها که تاجیک نامیده می شوند و در سه آبادی عمده منطقه به نام های حاجی آباد قلعه و پایین محله  که بر روی هم گلریز یا  گلمکان نامیده می شوند سکونت دارند .2 – کردها از طایفه حمزه کانلو که عده ای از آن ها کوچ نشین اند و دیگران در دیگر روستاهای منطقه زندگی می کنند .آب مصرفی آن ها عمدتا از نهری است که از چشمه سبز از میان روستاهای اصلی می گذرد و 4 سنگ آب دارد اما تعداد زیادی قنات هم در منطقه است .مالیات این نیم بلوک 2800 تومان نقد و 110 خروار غله شامل دو سوم گندم و یک سوم جو و یک صد خروار کاه کوبیده در سال است و شامل روستاهای زیر است :حاجی آباد-قلعه – پایین محله – تلخ آباد- آبقد- موا- قصرهلال – کورده – عبدل آباد- سلوجرد- پای آباد- حسین آباد - فتح آباد - احمد آباد - دهنان- کترنه .

کل جمعیت نیم بلوک تخمینا 750 خانوار یا 3000 یا 3500 نفر است .}

در سفر دوم ناصرالدین شاه به خراسان در حین سفر از سمت قوچان به مشهد ، که به قلم خود او نوشته شده اینچنین آمده است:

{" در دامنه کوه قصبه شاندیز و گلمکان و بعضی از قری و مزارع این دو بلوک که از دور پیدا بود .سمت دست چپ کلاته شاه بند چنگ کلاغ مسکن طایفه حمزه کانلو جزء گلمکان ، کلاته حبشی مال پیزکی است ."}

جای تعجب است که شباهت های بسیار بین مطالب سفرنامه ناصرالدین شاه به سال 1286ق و کتاب چاپ شده در وزارت جنگ بریتانیا در هند (سال 1289 ش ) وجود دارد . گویا فرستاده انگلیس یک نسخه از کتاب سفرنامه ناصرالدین شاه را که حدود 50 سال قبل از او به این نواحی آمده بود را در دست داشته است چون حتی ترتیب ذکر نام روستاهای اطراف گلمکان هم در هر دو یکی است و تنها تفاوت های اندکی در این دو موجود است مثلا در کتاب وزارت جنگ بریتانیا روستای معوا "موا" و و پی آباد "پای آباد" و ده نو هاشم خان فراشباشی " دهنان " و کترنا "کترنه " آورده شده است .  (نام ها از روزنامه سفر خراسان )

{گلمکان در 36 درجه و 29 دقیقه عرض جغرافیایی  و 59 درجه و 9 دقیقه طول جغرافیایی و با ارتفاع 1420 متر از سطح دریا واقع است .}

گلمکان از شمال به کوه تخت رستم از جنوب به شهر شاندیز از غرب به کوههای بینالود از شرق به روستای بیزکی و چناران و گلبهار محدود می شود .گلمکان برابر 90کیلو متر مربع مساحت دارد .و از نظر کلی دارای موقعیتی شمالی –جنوبی است .