گلمکان

زبان و لهجه مردم فریزی :

زبان مردم فریزی فارسی دری است که با لهجه ای متفاوت و به صورت حلقی اداء میشود. اغلب روستاهای اطراف  کرد و یا ترکند و اگر هم فارس زبان هستند شباهتی به لهجه فریزی ندارند. با بررسی زبان و لهجه، نوع لباس در مردان و زنان، قرابت های فرهنگی و قومی ... و کمی جستجو متوجه می شویم که نشانی های مردمی و بیوگرافی مردمان فریزی را می توان در سبزوار و به ویژه نیشابور یافت. همه وجه اشتراک های بالا در نیشابوری ها هم دیده میشود،حال باید به دنبال پیدا کردن دلایل این وجه اشتراک ها باشیم.

طبق اسناد موجود اصل و نسب مردمان فریزی نیشابوری اند و بعد از حمله مغول به فریزی کوچ کرده و در همان جا سکونت یافته اند.

در گذشته، روستای فریزی در مسیر جاده فرعی نیشابور به توس و مشهد قرار گرفته و آثاری از رباط های بین راهی وجود داشته که رباط منطقه درمه در فریزی و رباط در مسیر چاه ملا ، منطقه گلمکان، و رباط ویرانی شاندیز، سیر مسیر رفت و آمد کاروانیان از نیشابور به مشهد و بالعکس را نشان میدهد.

تاریخ فریزی:

در حاشیه برخی کتب و مخطوطات قدیمی بر جای مانده از فریزی که در دسترس است و یا هنوز در طاقچه خانه ها و یا صندوقچه های قدیمی خاکی می خورند،افرادی خردمند اطلاعات ارزنده ای از گذشته را ثبت کرده و به ما امروزی ها انتقال داده اند که اسنادی بسیار مهم و در خور توجه است و نقاط تاریک و مجهولی را روشن و مشخص می سازند که در آن اطلاعات جالبی درخصوص هویت امامزاده، اصل و نسب مردمان فریزی، نسل عام و نسل سادات فریزی و .بیان شده است …

 در نوشته ای ،ابوطالب پسرغیاث الدین حیدر نیشابوری، این چنین آورده است :  ***

بسم الله الرحمن الرحیم

من ابن حیدر و نامی ابوطالب از کال بنالود در سنه 921 ، در فریزی ده خراسان می زیستمی و ولدانی دارم نامشان باشد امران و خیزان اسماعیل، آباد من از نیشابوران باشند و مادرمان گل بانو زنیست از فریزی سبزوار، جز ما و پسران برادرم، فردی است با نسب از اسماعیل نام او خواجه ثالث باشد از نوادگان خواجه اولی طورسیان، قرآنی دارد مکتوب امام بحق علی بن موسی الکاظم.

  در مطلبی دیگر ملا صادق یکی از نوادگان غیاث الدین حیدر نیشابوری، ضمن معرفی خودش،این چنین آورده : ***

ملا صادق ابن سلیمان بن محمد صادق بن اسماعیل بن سلیمان بن عبدالله بن یعقوب بن محمد بن اسماعیل بن ابراهیم ارزق بن سلطان محمد بن غیاث الدین حیدر نیشابوری   

 فریزی را حیدر تعمیر کرد، پس از حملات چنگیز و مقبره عبیدالله را بنا نموده است فی سنه 900 و غیاث الدین را دو تن عقب ماند، ابوطالب بنالود و سلطان محمد و در بوشجر دفن شد. زن حیدر را گل بانو نام بوده است. خراسان ملا صادق قریه فریزی.

***  در جایی دیگر،میر اسدالله خادمران ، مزاربان حرم مطهر امامزاده عبیدالله در سال 1280ه ق درحاشیه کتاب موسوم به جواهری این طور بیان نموده؛

مزار و ضریح درهای حرم را در سنه 977 به همت عالیجناب شرافت پناه غیاث الدین حیدر نیشابوری بنا شده اند و نسل عام فریزی منتهی به اوست و گل بانو همسر وی فریزی نامیده است و مردمان ذی امان به دست قوم مغولان هلاک شدند. این حقیر گنبدی را مرمت کرده به حول و قوه خداوند و به همت مردم . و برج و بارویی که بر بالای آبادیست بر قتال مغولان صنعت شده که کارساز نبوده و نسلی از ذی امانیان بر فریزی نمانده است. السید اسدالله میر اسد خادمران سنه 1280هق

بسم الله الرحمن الرحیم

الحمدلله رب العالمین والسلام و الصلوه علی سیدنا المرسلین و عترته والطاهرین، و اما بعد چنین گوید

اقل عبادالله سید میر اسد اسدالله خادمران غفراللهم عن جائها، هم اکنون زمام امور ایران در دست شاهان اجافی و جانی و بدسگال قاجاریان ترک است و نه از تشیع و مذهب اسماعیل صوفی خبریست و نه قدرت غضنفرالملوک نادر افشار و نه تواضع و صولت وکیل الرعایای زند.

حرم سراها را سلاطین قاجارند و اندرونیان امیرالامرا. بنده باشد که قائم موعود قیام کند و متضرعات و عقاب ملک اسلام را عامل شود.

این حقیر مزاربان حرم مطهر ذریه اسدالله الغالب و فاطمه الزهرا (س) حضرت صاحب المعجزات والکرامات عبیدالله ابن حسین الاعرج علیه آلاف التحیه والثناء می باشم که پیشین آبائم عبیدالله را پسر موسی ابن جعفر (ع) نیز می خواندند که نادرست و او همان شعیب است که به جهت فاش نشدن اسم کنیه اش اسم خودش را مخفی کرد. او مستجاب الدعوه بوده، مادر وی ام خالد و همسر وی سلیمه بود. در مداین وی به سنه 137 هجری با شصت نفر حشم و خدم مداین را به مقصد قم ترک نموده است و اعقابش به مداین بماندند. وی به نیشابور آمد به سرای ابومسلم مسّود خراسانی برفت و بعد به دلایلی نیشابور را با یازده نفر دیگر به مقصد نامعلوم ترک گفت، اعراب نام آن مکان را ذی امان نوشته اند که فریزیست. او در فریزی همسری اختیار کرد و بعد همسر بمرد و ضیعتش برای عبیدالله الاعرج بمانده، او به سن 46 سالگی به شهادت رسیده است. مزار و ضریح درهای حرم را در سنه 977 قمری به همت عالیجناب شرافت پناه غیاث الدین حیدر نیشابوری بنا شده اند و نسل عام فریزی منتهی به اوست و گل بانو همسر وی فریزی نامیده است و مردمان ذی امان به دست قوم مغولان هلاک شدند. این حقیر گنبدی را مرمت کرده بحول و قوه خداوند و به همت مردم و برج و بارویی که بر بالای آبادیست بر قتال مغولان صنعت شده که کارساز نبوده و نسلی از ذی امانیان بر فریزی نمانده است.

السید اسدالله

میر اسد خادمران

سنه 1280 هجری قمری

 .

بنابراین با استناد به مطالب ارزشمندی که از نیاکان اهالی فریزی در گذشته های دور ثبت و امروزه به ما انتقال یافته می توان گفت که :

نسل عام مردم فریزی ،از طرف پدر نیشابوریند و به غیاث الدین حیدر نیشابوری باز می گردند  و از طرف مادر سبزواریند. غیاث الدین حیدر نیشابوری بعد از حمله مغول از مسیر فرعی نیشابور به مشهد به منطقه ای کوچ کرد که "ذی امان " نامیده می شد و گل بانو همسر او به یاد روستای خود در سبزوار که فریزی نام داشت ، این روستا را فریزی نام نهاد .غیاث الدین به همراه خانواده و فامیلش حد فاصل سال های 901 تا 923 ه.ق به ذی امان کوچ کرد .نیشابوری های مهاجر روستای این ویران شده را بازسازی کردند و برای امامزاده عبیدالله ضریح و حرم ساختند.}(1)

(1) ابراهیم باقری - فریزی

عکس از : friziblog.persianblog.ir/